ترانه های محلی

خدایا داد ازین دل داد ازین دل

که یکدم مو نگشتم شاد ازین دل

چو فردا داد خواهان داد خواهند

بگویم صد هزاران داد ازین دل

***

روحی چادر زده دامنه کوه

برفتیم دیدنش از من گرفت رو

گلی که کهنه شد کی میدهد بو

خودم گل میشوم,روحی کنه بو

برای دیدن بقیه مطالب به ادامه مطالب سر بزنید

دیشب با خدا حرف زدم!

گفتم: خدا جان

برایم مرگ عطا کن!

خدا فرمود:

اگر من به تو مرگ بدهم

پس به اون چه بدهم که زندگی ترا خواست.

دهقانان در مزارع، چوپانان در کوهساران، پیران زنده دل در خلوت دلهایشان، جوانان سرزنده و  مست در لحظات پرشور زندگی شان، آوازخوانان محلی در محافل شادمانی و دختران خوشرو با همسن و سالان شان همه و همه دوبیتی های را زمزمه می کنند، که سینه سینه به آنها از گذشتگان رسیده اند.

     دوبیتی ها اگرچه اکثر شان نویسندگان شان معلوم نیست ولی با سادگی الفاظ و دلنشینی ای که دارد سخت به دل می نشیند و مورد پسند عامه است. عموم از مردم ما با زمزمه آن عقده های دلهایشانرا می گشایند و به آرامش روانی میرسند.

    اینک نمونه های از دوبیتی های محلی خدمت علاقه مندان این وبلاک تقدیم است. امید به دلهایتان چنگ زده و بر لبهایتان رقص نمایند.

                 چرا امشت دلم تنگ است  خــــدایا

                 چرا غم با مه در جنگ است   خدایا

                 میان سینه ای آن مــــــــــــاه  تابان

                 گمانم جای دل سنگ است خـــدایا

درخت دوستی بنشان که کـــام دل بـــــــــــه بــار آرد

نهـــــــال دشمنی برکـــــن کــــه رنـــج بی شـمار آرد

چـــه مهـــمان خــــراباتـــی به عــــزت باش بارندان

که درد ســـرکشی جـــانــا گـــرت مستی خــــمار آرد

شب صحـــبت غنیـــمت دان که بعـــد ازروزگـــار ما

بسی گـــردش کـــند گـــردون بسی لــیل ونـــهار آرد

عـــماری دار لیلی را کـــه مهده ماه درحــــکم است

خـــدارا دردل انـــدازش کـــه بر مجنون گــــذار آرد

بهار عــمر خــواه ای دل وگــرنه این چمن هـرسال

چــه نصرین صــدگــل آرد باروچون بلبل هـزار آرد

خــداراچـــون دل ریشــم قــــرار ی بست بازلفـــت

بـــفرما لعل نوشـــین راکـــه زود اش با قـرارآرد

در این باغ از خـدا خـواهـد دیگر پیرانه سر حافظ

نشـــیند بـــرلـــب جـــوی وســـروی درکــــنار آرد

آدمـک آخــرِ دنيــاست، بخند
آدمـک مـرگ هـمين جاست، بخند
آن خـدايي که بـزرگش خوانـدي
به خـدا، مثـل تـو تنهـاست، بخند
دستخطي کـه تـو را عاشـق کرد
شوخـيِ کاغــذي ماسـت، بخند
فکر کن دردِ تـو ارزشـمند است
فکر کن گريـه چـه زيباست، بخند
صبحِ فردا به شبت نيست که نيست
تـازه انگار کـه فـرداسـت، بخند
راستـي آنچـه بـه يــادت داديم
پَر زدن نيست کـه درجاسـت، بخند
آدمــک نغمــهء آغــاز نخوان
به خــدا آخــر دنيـاست، بخند ...

زن و ماه

روي خــــــود ديد در آينـــــه زن زيبـــــايي
مهوشي لاله رخــــي ، ســـــرو سهي بالايي

مست و مغرورشد از جـــلوه زيبايي خـويش
گشت مفتـــــون دل آرايي و رعنايي خـويش

لحظه اي چند چــــو در آينـــــه او كرد نگاه
گفت: چون من رخ رخشند ه كجــا دارد ماه؟

مــــاه زيباست و لي نيست بــــه زيبايي من
او بـــــود بيخبر از حسن و دلارايـــــي من

مه كجــــا اين همــــــه اسرار خدايي دارد؟
چشم چون نرگس و گيسوي طلايــــي دارد

كي رخ مـــــاه چنين روشن و رخشند ه بود
كي لبش چون لب من غرق شكرخند ه بود؟

من شب و روز كنم جلو ه گـــري در انظار
ما ه چندين شب ازاين حسن بور برخوردار

زن مغرور چـــــو از آينه برداشت نـــــگاه
ديد از پنجــــره نــــــاگه رخ نــــوراني ماه

كز پس كــــــوه همي چهـــــره نمايان كرده
افق از پرتــــو خود روشن و رخشان كرده

چـــــون زن از مـــاه فلك آنهمه زيبايي ديد
ار حســـد سخت بــــــر آشفت سراپا لرزيد

گفت اي مــــــاه تـــــرا بايد نــــــــابود كنم
بايــــدت محو از اين صحنه بسي زود كنم

آيم اكنــــون بــــه ســـر قـــله آن كــوه بلند
آرمت اي مــــــه رخشنـــــــد نهاني در بند

دريكـــــي دره تـــــاريك كنـــــــم پـر تابت
تـــــا بميري تـــــو و نابود شـــــود مهتابت

زن آشفته بدين فــــكر شد از خــــانه برون
رفت جون آهوي رگشته بســــــوي هامون

رنج ره برد بسي تـــــا كه بـــــكوهي برشد
قـــــــد برافراشت ســـر سنگي وبالا تر شد

دست خــــود كــــرد بسوي مه تا بنده دراز
نا گهــان پـــــاي بلغــــزيدش و افتاد از ناز

ضربه هـا خورد ز هرسنگ سيه بر سراو
لحظـــــه بسته شـــد از درد دو چشم تر او

مـــــاه آرام بر آن غمزده شـــــد نورافشـان
بوسه زد بر رخش آهستــه و گفتش خندان

اي زن اي ماه زمين اينهمـه مغرور مبـاش
از حقيقت تو چنين بيخبـــــر و دور مباش

كز ببيني رخ من روشنـــي درخشان بـاشد
اين درخشندكي و روشنـــــــي از آن بـاشد

هر كجـــــــا كلبه تاريك و پريشانـي هست
كلبه پيره زن مضطر و بي نانــــي همست

من بــــدانجاي كنم روي و شوم نـورافشان
گــــر چه اين نور فشاني بودم كـاهش جان

نيمــــــه شب شمـــــع ره مــردم آواره منم
روشنـــــي بخش دل كــــــودك بيچاره منم

اي زن اي ماه زمين خيزو توهم نيكو بـاش
((ژاله)) از ديده ميفشان وحقيقت جـو بـاش

از ژاله سلطان

ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن
که قارون را غلط‌ها داد سودای زراندوزی
ز جام گل دگر بلبل چنان مست می لعل است
که زد بر چرخ فیروزه صفیر تخت فیروزی
به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی
به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی
چو امکان خلود ای دل در این فیروزه ایوان نیست
مجال عیش فرصت دان به فیروزی و بهروزی
طریق کام بخشی چیست ترک کام خود کردن
کلاه سروری آن است کز این ترک بردوزی
سخن در پرده می‌گویم چو گل از غنچه بیرون آی
که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی
ندانم نوحه قمری به طرف جویباران چیست
مگر او نیز همچون من غمی دارد شبانروزی
می‌ای دارم چو جان صافی و صوفی می‌کند عیبش
خدایا هیچ عاقل را مبادا بخت بد روزی
جدا شد یار شیرینت کنون تنها نشین ای شمع
که حکم آسمان این است اگر سازی و گر سوزی
به عجب علم نتوان شد ز اسباب طرب محروم
بیا ساقی که جاهل را هنیتر می‌رسد روزی
می اندر مجلس آصف به نوروز جلالی نوش
که بخشد جرعه جامت جهان را ساز نوروزی
نه حافظ می‌کند تنها دعای خواجه تورانشاه
ز مدح آصفی خواهد جهان عیدی و نوروزی
جنابش پارسایان راست محراب دل و دیده
جبینش صبح خیزان راست روز فتح و فیروزی

او زاده نیمه دوم سده سوم هجری بود. رودکی در دربار امیر نصر سامانی بسیار محبوب شد و ثروت بسیاری به دست آورد. می‌گویند رودکی در حدود یک صدهزار بیت شعر سروده است^[۳] و درموسیقی، ترجمه و آواز نیز دستی داشته‌است.

رودکی در هنگام مرگ کور بود. عده‌ای او را نابینای مادرزاد می‌دانند و گروهی معتقدند که بعدها نابینا شده‌است. بهر حال رودکی در سه سال پایانی عمر مورد بی مهری امرا قرار گرفته بود.^[۴] او در اواخر عمر به زادگاهش بنجرود بازگشت و در همانجا به سال ۳۲۹ هجری (۹۴۱ میلادی) در گذشت.^[۵]

او مدح‌کننده^[۶] امیر سعید نصر بن احمد اسماعیل(۳۰۱-۳۳۱ (هجری)) امیر سامانی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خلف بن لیث یا بانویه امیر صفاری(۳۱۱-۳۵۲ (هجری))، ماکان پسر کاکی سردار دیلمی و خواجه ابوالفضل بلعمی وزیر سامانیان-که رودکی را به نظم کلیله دمنه انگیزاند- بوده‌اند. درباره صله‌های گرانی که او از ماکان گرفت خود چنین سرود:

رودکی فرزندی به نام عبدالله داشته‌است که در بیشتر تذکره‌ها پیش از نام خودش می‌آمده و از این رو به ابوعبدالله معروف شده بود.

 شاعری رودکی

رودکی در بسیاری از موارد از اولین‌ها در ادبیات پارسی است.او آثار بسیاری را خلق نمود که متاسفانه جز پاره‌ای از آنها بدستمان نرسیده‌است.شمس قیس رازی در کتاب المعجم فی معاییر اشعار عجم خود رودکی را آفرینندهٔ دوبیتی دانسته و آغاز شاعری رودکی را از آنجا می‌داند که وی صدای شادی کودکی که درحال گردو بازی کردن بود را می‌شنود که ازفرط شادی بابت هنر بازی خود زبان شاعری وی گشوده شده و با کلامی آهنگین می‌گوید: « غلتان غلتان همی رود تا بن گو».^[۷].دولتشاه سمرقندی (قرن نهم) در تذکرهٔ معروف خود آن کودک را پسر یعقوب لیث سر سلسلهٔ صفاریان می‌داند.و شاعر با شنیدن آهنگ این کلام تحت تاثیر قرار گرفته و به خانه می‌رود و بر همان وزن به شاعری می‌پردازد.و از آنجا که اشعارش در دوبیت بودند به دوبیتی یا رباعی معروف می‌شوند.بهرحال اورا مبتکر قالب رباعی دانسته‌اند.^[۸]

 موسیقی و رودکی

در تذکره‌ها آمده رودکی چنگ نواز بوده‌است.می‌گویند توان و چیرگی رودکی در شعر و موسیقی به اندازه‌ای بوده‌است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد. این داستان که در کتاب چهارمقاله از نظامی عروضی آمده‌است بر این قرار است که امیرنصر سامانی (یا امیری دیگر) از بخارا به هرات می‌رود و دلبستهٔ هوای هرات می‌گردد.بازگشت به بخارا را چنان فصل به فصل عقب می‌اندازد که مدت چهارسال او و ملازمانش در هرات می‌مانند.لشگریانش که دلتنگ بخارا شده بودند به رودکی که در آن زمان نزد امیرمحتشم و مقبول القول بود روی آورده و به او گفتند اگر هنری بورزد و شاه را به بازگشت به بخارا ترغیب کند پنجاه هزار درم به او پاداش می‌دهند. رودکی نیز می‌دانست در این هوای لطیف نثر کارگر نیست و باید چیزی بسراید و بنوازد که از هوای هری لطیف تر بنماید.از این رو قصیده‌ای می‌سراید و هنگامی که امیر سامانی صبوحی کرده بود، چنگ نواخته و آن تصنیف را با آواز می‌خواند. و امیر چنان تحت تاثیر قرار می‌گیردکه بدون آنکه کفش را در پایش کند سوار بر اسب می‌شود و مستقیم به سوی بخارا می‌تازد.و نقل است که کفش‌هایش را تا دو فرسنگ دنبال او می‌بردند.و رودکی پنجاه هزار درم از لشگریان می‌گیرد.^[۹] آن قصیده اینگونه‌است:

او برای سروده‌های آهنگین خود یک راوی داشته که نامش احتمالا مج یا ماج که اشعار رودکی را با صدای خوش می‌خوانده‌است. خود رودکی در شعر خود از او بنام مج یاد می‌کند. اما فرهنگ انجمن آرای ناصری نام اورا ماج ثبت کرده‌است.^[۱۰]

 آثار

رودکی با وجود تقدم نسبت به شاعران بزرگ ایران زمین از پرکارترین‌ها نیز بشمار می‌رود.ابیات او در گزارش‌های رشیدی سمرقندی ، جامی در بهارستان ، نجاتی و شیخ منینی و مولفان «حبیب السیر» و «زینت المجالس» و مفتاح التواریخ در همه و همه تعداد ابیات رودکی بیش از یک میلیون محاسبه کرده‌اند که آمار ارائه شده اندکی در شمار با هم متفاوت است.^[۱۱]

 کلیله و دمنه

مهم‌ترین اثر او کلیله و دمنه منظوم است. جز آن سه مثنوی از او به ما رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده‌است.کلیله و دمنه در اصل کتابی ست هندی که در دورهٔ ساسانیان به دستور بزرگمهر و به وسیله برزویه طبیب به پارسی میانه ترجمه شد.و داستانیست رمز آمیز از زبان حیوانات.روزبه دادویه مشهور به ابن مقفع پس از اسلام آن را به عربی برگرداند^[۱۲] و همان اثر ابن مقفع یا متن پهلوی بتوسط رودکی به شعر فارسی در آمد. نصرالله منشی از معاصران بهرامشاه غزنوی نیز در سدهٔ ششم ترجمهٔ ابن مقفع را به نثر پارسی کشید.داستان منظوم شدن کلیله و دمنه به توسط رودکی در شاهنامه نیز منقول است.شیخ بهایی در کتاب کشکول خود آورده‌است که منظومهٔ کلیله و دمنهٔ رودکی مشتمل بر دوازده هزار بیت بوده‌است.اینک نمونه‌ای از ابیات باقیمانده از منظومهٔ کلیله و دمنهٔ رودکی:

 سندبادنامه

از دیگر آثار رودکی می‌توان به سندبادنامه اشاره نمود.اثر سندبادنامه هم از اصلی هندی بوده که از عصر ساسانیان به ایران شده و از ایران به ادبیات عرب و اروپا راه یافته‌است.سندبادنامه در دوره سامانیان به فرمان نوح بن نصر سامانی به فارسی ترجمه گشت.هم اکنون تنها یک سندبادنامه دردست داریم که تهذیب کاتب سمرقندی می‌باشد و اصل آن نوشتهٔ ابوالفوارس قنازری ست.مطابق پژوهش‌های پاول هرن شرق شناس مشهور آلمانی مربوط به سندبادنامهٔ رودکی است^[۱۳]:

یا این بیت:

اشعار غنایی

عمدهٔ اشعار غنایی رودکی را غزل‌ها و رباعی‌های وی تشکیل می‌دهند.این اشعار که برپایهٔ دم غنیمت شمری و خوشی و گذران زندگی و معاشقه استوار است شباهت زیادی با اشعار هوراس و آناکرئون و ابونواس دارد و در حقیقت تجدیدگر راهی ست که از اپیکور آغاز شده در ایران به رودکی رسیده و از همین راه به دست خیام و حافظ سپرده شده است^[۱۴].خمریات او بسیار شبیه به خمریات ابونواس است.در این گونه خمریات و نیز در اوصاف طبیعت و زیبایی‌های جهان او بسیار موفق عمل نموده که این موفقیت را در تاثیر بر متاخرین می‌توان جست.علت اصلی موفقیتش را می‌توان در ذوق بالا در تصویرسازی و تشبیهات دقیق و لطیف دانست.همین تشبیهات و جلوه‌های رنگارنگ و گوناگون طبیعت در شعر رودکی راه را برای شاعرانی مانند منوچهری دامغانی در وصف طبیعت گشود.یک مورد از خمریات معروف رودکی بدین قرار است: (بیار آن می‌که پنداری روان یاقوت نابستی/و یا چون برکشیده ابر پیش آفتابستی//سحابستی قدح گویی و می‌قطرهٔ سحابستی/طرب گویی که اندر دل دعای مستجابستی//اگر می‌نیستی یکسر همه دل‌ها خرابستی/اگر در کالبد جان را ندیدستی شرابستی)).

 مدایح

اولین مدیحه در پارسی ظاهرا در سیستان بوسیله محمدوصیف سگزی و بسام کرد سروده شد.که در مدح یعقوب لیث بود^[۱۵].رودکی نیز مانند غالب شعرا شاعری درباری بود و درمدح و تکریم شاهان و فضلا بیت می‌سرود.مدایح او غالبا بصورت قصیده اند.گاهی تنها در پایان قصیده چند بیت در مدح کسی نیز گفته و اضافه می‌شود و گاهی نیز قصاید بلند بالایی در مدح بزرگان در اشعار او دیده می‌شود.مهمترین و معروفترین مدیحهٔ او در مدح ابوجعفر احمد بن محمد امیر سیستان است و با این مطلع آغاز می‌شود ((مادر می‌را بکرد باید قربان/بچهٔ اورا گرفت و کرد به دندان).او بجز مدایح مراثی و هجویاتی نیز دارد که البته تعدادشان چندان زیاد نیست.او در مدح بسیار میانه رو بوده و اثری از تملق و چاپلوسی در مدحیاتش نمی‌توان یافت.^[۱۶]از مراثی معروف او نیز دو مورد که برای شهید بلخی و خواجه مرادی سروده شده‌است شهرت دارد.^[۱۷]

در شعر رودکی پند و اندرز و سخنان حکیمانه نیز به وفور یافت می‌شود که همین گونه در شعر کسایی مروزی و فردوسی و ناصرخسرو نیز آمده‌است.بیشتر پند و اندرزهای رودکی اخلاقی و درباب هوشیاری و هشدار است که خواننده را به پندگیری و عبرت آموزی از جهان وا می‌دارد:

 نابینایی رودکی

برخی از نویسندگان همانند محمد عوفی در لباب‌الالباب رودکی را کور مادرزاد دانسته‌اند، همچنین قدیمی‌ترین منبع، رودکی را اکمه (کور مادرزاد) خوانده‌است.^[۱۸]. ولی برخی تنها از نابینایی او سخن گفته‌اند، چنانکه ابوزراعه گرگانی می‌گوید:

و نیز دقیقی می‌گوید:

و فردوسی نیز آنجا که از نظم کلیله و دمنه سخن می‌گوید نابینایی رودکی را می‌نمایاند:

و ناصر خسرو می‌گوید:

با این همه برخی هیچ سخنی از کوری او نمی‌گویند مانند سمعانی در الانساب و یا نظامی عروضی در چهار مقاله و نیز در کتاب تاریخ سیستان. از دیگر سو شعرهایی نیز از رودکی به‌جامانده که او را بینا می‌نمایاند:

یا

یا در جایی طبیعت بهار را اینگونه توصیف می‌نماید و سخت است که این ابیات را از شاعری نابینا بدانیم

یا در جایی نقش و نگار و رنگارنگی طبیعت را به کتاب ارژنگ اثر مانی پیامبر ایران باستان مانند می‌کند.مانی پسر پاتگ همدانی کتابی نوشته بود که متاسفانه در دست نیست و آن سراسر مانند دیگر آثار مانویان پر دارای حاشیهٔ منقش بوده‌است.ربط دادن تصاویر ملون و رنگارنگ روی صفحهٔ کتاب به طبیعت بهاری برای کسی که تا کنون آن را ندیده‌است حتی براثر آموزش نیز دور از تصور است:

با توجه به این اشعار و اشعار دیگری که رودکی به تصریح از فعل «دیدن» استفاده کرده‌است، اندیشمندان فارسی بر این نظر هستند که نوشته محمود بن عمر نجاتی نویسنده کتاب بساتین‌الفضلاء را که در ۷۰۹ (قمری) نوشته شده درست می‌انگارد که چنین می‌گوید: «رودکی در پایان عمر کور شده‌است.»^[۱۹]، ولی با این حال بدیع الزمان فروزانفر با مقایسه بین رودکی و بشار بن برد، شاعر نابینای شعوبی و عربی گوی، اعتقاد دارد که اشعار ذکر شده از او هیچ تضادی با نابینا بودنش ندارد.^[۲۰] با این حال بنابر کشفیات اخیر انجام شده، سعید نفیسی با صراحت نابینا بودن رودکی را رد می‌کند.از آنجایی که خود وی در هیچ کجای اشعار باقیمانده اش اشاره‌ای به کوری خود نمی‌کند و تذکره نویسانی که مدعی کور بودن مادرزادی وی هستند بیتی از خود رودکی دربارهٔ کور بودنش ذکر نکردند این احتمال وجود دارد که در سال‌های پایانی عمرش مثلا در زمان سرودن کلیله و دمنه (که امروزه اثری از آن نیست) کور بوده باشد که این جدای از تطابق با گزارش فردوسی از نظم کلیله دمنه، با یافته‌های محققین و تصویر سازی‌های موجود در تشبیهات شاعر نیز همخوانی دارد.

 ماجرای نبش قبر

در سال ۱۹۴۰ یعنی هزار سال پس از مرگ رودکی ، صدرالدین عینی ، بنیانگذار ادبیات فارسی تاجیکی برآن شد که از شواهد موجود در «تاریخ سمرقند» گور وی را بیابد. سرانجام پس از تلاش‌های بسیار وی موفق شد گور وی را چنان که در تمامی تذکره‌ها آمده در یک گورستان قدیمی در بنجرود شناسایی نماید.در سال ۱۹۶۵ ، گروهی باستان شناس روسی به رهبری گراسیموف- پیکرتراش نامی روس- گور وی را شکافتند. پس از تحقیقاتی که بر پیکر وی انجام شد و با مبنا قرار دادن اشعار خود شاعر چهرهٔ وی را ترسیم نمودند.نتیجهٔ پژوهش‌ها این شد که کسی چشمان شاعر را درنیاورده‌است بلکه سر وی را روی آتش یا زغال گداخته گرفته‌اند که موجب سوختن و کوری چشم وی گشته‌است. همچنین شکستگی‌های متعدد در ستون مهره‌ها و دنده‌های وی از شکنجه شدنش پیش از مرگ حکایت می‌کند.^[۲۱]

 رودکی در ادبیات فارسی

رودکی را پدر ادبیات فارسی دانسته‌اند.^[۲۲].پیش از وی شعر فارسی سروده می‌شد اما کیفیت اشعار رودکی آغازگر راه پیشرفت ادبیات فارسی بود.ریچارد فرای عقیده دارد که رودکی در تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی نقش داشته‌است.^[۲۳] در تذکره‌ها و کتب پارسی اشعار وی بارها ذکر شده‌است که همین‌ها اساس جمع آوری دیوان وی بودند.اشعار او بارها بتوسط شاعران ایرانی مورد استقبال قرار گرفت و بارها در تضمین‌ها از آنها استفاده شد.وی در میان شاعران فارسی بسیار مورد ارج و احترام بوده و کمتر کسی زبان به نکوهش وی گشوده‌است.او شعر فارسی را از پیروی از شعر عربی جدا کرد و اوزان و قوالب جدید فارسی بوجود آورد و با ترجمهٔ منظومه‌های مختلف و سرایش اشعار حکیمانه و تعلیمی و نیز تغزلات و مدیحه راه را برای پیشرفت شعر فارسی بخوبی گشود.^[۲۴]از کسانی که از سروده‌های رودکی در اشعار خود تضمین آورده‌اند می‌توان به غضایری رازی ، عثمان مختاری ، سوزنی سمرقندی ، فرخی سیستانی ، معزی نیشابوری ، خاقانی شروانی ، ابوسعید ابوالخیر ، مولانا جلال الدین بلخی و حافظ اشاره نمود^[۲۵]. در مورد غزلیات وی که نخستین نمونه دردست غزل فارسی است عنصری بلخی می‌گوید :

غزل رودکی وار نیکو بود

غزل‌های من رودکی وار نیست

مولوی نیز در بسیاری موارد از اشعار رودکی استقبال کرده‌است. که مهمترین آنها شعری ست که مولوی در مرثیهٔ سنایی سروده‌است که تقلیدی مستقیم از سروده‌ای از رودکی به این مطلع است : { مرد همانا که مرادی بمرد/مرگ چنان خواجه نه کاریست خرد} مولوی در مرثیه‌ای درباب مرگ سنایی غزنوی اینگونه آورده‌است:

در جایی دیگر مولوی یکی دیگر از تنها چند واژهٔ متن اصلی رودکی را تغییر داده‌است که نشان از علاقهٔ وی به اشعار رودکی دارد. رودکی در غزلی اینگونه می‌سراید:

مولوی در استقبال از غزل بالایی رودکی اینگونه سروده‌است:

بی شک معروفترین شعر و سرودهٔ رودکی که در ادب فارسی سخت نیکو افتاده باشد همان غزلی ست که در بازگرداندن امیرنصر سامانی به بخارا سروده شده‌است. با مطلع { بوی جوی مولیان آید همی / یاد یار مهربان آید همی }

مولوی در تقلید از آن اینگونه سروده‌است:

رودکی در شعر و اندیشهٔ حافظ کاملا تاثیر گذار نشان می‌دهد و جدای از تضمین حافظ از شعر رودکی سبک شاعری و اندیشه‌های شاعرانهٔ رودکی نیز در شعر حافظ به وفور دیده می‌شود.از همین غزل فوق خواجه حافظ شیرازی غزلسرای بزرگ سدهٔ هشتم در استقبال از مهاجمی که احتمالا امیرتیمور است اینگونه شعر رودکی را یادآوری کرده و دیگران را به غازی مهاجم فرامی خواند^[۲۶] :

 ابوالفضل بلعمی و رودکی

رودکی و ابوالفضل بلعمی به یکدیگر علاقهٔ بسیار داشته‌اند، چنانکه ابوالفضل بلعمی گفته‌است «در عرب و عجم، رودکی را نظیری نیست». درمقابل رودکی نیز بلعمی بزرگ را مدح بسیار گفته‌است و صله دریافت می‌کرده‌است.

گویا این بیت را رودکی در مدح خواجه بلعمی گفته‌است:

 آیین بزرگداشت رودکی و جایگاه جهانی

به عنوان پدر شعر کلاسیک فارسی رودکی از جایگاه ممتازی در جهان برخوردار است.اشعار غنایی و تعلیمی وی راه را بر بزرگان زیادی بازکرده‌است و از این رو همواره آیین‌های پاسداشت مختلفی برای این شاعر پارسی زبان برگزار می‌شود.در یکی از این آیین‌ها که در سال ۲۰۰۸ به میزبانی سازمان ملل متحد برگزار شد بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد دربارهٔ شاعری رودکی در حضور جمع کثیری از سرشناسان علمی فرهنگی جهان ،نمایندگان یونسکو و سفیران کشورهای مختلف گفت: «اشعار رودکی می‌تواندمبنای اتحاد جهانی قرار بگیرد چرا که رودکی شاعر خوبی‌ها و عدالت بود»^[۲۷].یونسکو هرساله از کشورهای عضو خود درخواست می‌کند تا بر هر مناسبتی نام بزرگان فرهنگ و ادب خود را ارائه دهند تا جهت بزرگداشت و برگزاری کنگره‌های مربوطه اقدام بعمل آید.^[۲۸]. همچنین در سال آذر ماه سال ۱۳۸۷ هجری شمسی ، وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی با همکاری بنیاد فرهنگی رودکی و یونسکو،آیین بزرگداشتی برای رودکی در تهران با حضور شرکت کنندگان داخلی و خارجی ترتیب داده شد.بیشتر شرکت کنندگان خارجی از کشورهای هندوستان ، افغانستان ، تاجیکستان ، فرانسه ، ازبکستان،قرقیزستان و قزاقستان بودند.^[۲۹].در سال ۱۹۵۵ میلادی دولت جمهوری تاجیکستان به مناسبت هزار و صدمین سالگرد تولد رودکی مراسمی در این زمینه برپا نمود.^[۳۰] از میان بزرگترین رودکی پژوهان می‌توان به براگینسکی ، سیمنوف ، صدرالدین عینی ، سعید نفیسی ، محمدعلی فروغی ، محمد شکوروف و ریچارد فرای اشاره نمود.

:: موضوعات مرتبط: رودکی سمرقندی , ,
:: بازدید از این مطلب : 684

در پشت چار چرخه ی فرسوده ای کسی
خطی نوشته بود:
«من گشته ام نبود. تو دیگر نگرد ، نیست!»

این آیه ملال در من هزار مرتبه تکرار گشت و گشت.
چشمم برای این همه سرگشتگی گریست.
چون دوست در برابر خود می نشاندمش.
تا عرصه ی بگو و مگو می کشاندمش.
-در جستجوی آب حیاتی؟در بیکران این ظلمت آیا ؟
در آرزوی رحم; عدالت;دنبال عشق؟
دوست؟…
ما نیز گشته ایم
«و آن شیخ با چراغ همی گشت»
آیا تو نیز-چون او- انسانت آرزوست؟

گر خسته ای بمان و اگر خواستی بدان:
ما را تمام لذت هستی به جستجوست.
پویندگی تمامی معنای زندگی است.
«هرگز نگرد نیست»
سزاوار مرد نیست…

مسافر

تو میخوای بری حالا اینو میدونم
ترانه هامو به یاد تو میخونم
آروم میباره تو قاب چشمام
میخوام بدونی حالا من خیلی تنهام
بی تو دلم بهونه گیره
اگه نباشی بدون تو می میره
قلب ساده ی من باور نداره
اون که عاشقش بود بره تنهاش بذاره

بـــــــــی تو میمیرم ای عشق خوب و نازم
بدون تو نمیتونم دنیامو بسازم
بـــــــــــــــی تو میخونم هر شب با چشم گریون
منو ببخش عزیزم دیگه شدم پشیمووون

تو میخوای بگی دیگه دوسم نداری
اینو میدونم میری تنهام میذاری
قلبی گرفته لب های بسته
جدایی از تو بدون منو شکسته
از وقتی رفتی آروم ندارم
امشب دوباره من بی قرارم
برگرد که دیگه بی تو نمیشه
هرجا که باشی به یادتم همیشه

بـــــــــی تو میمیرم ای عشق خوب و نازم
بدون تو نمیتونم دنیامو بسازم
بــــــــــــــی تو میخونم هر شب با چشم گریون
منو ببخش عزیزم دیگه شدم پشیموووووون

تو میخوای بری
...
 

بمیرید بمیرید در این عشق بمیرید        در این عشق چو مردید همه روح پذیرید

بمیرید بمیرید ازین مرگ نترسید           کزین خاک برآیید سماوات بگیرید

بمیرید بمیرید ازین نفس ببرید              که این نفس چو بندست و شما همچو اسیرید

یکی تیشه بگیرید پی حفره زندان         چو زندان شکستید همه شاه و امیرید

بمیرید بمیرید به پیش شه زیبا              بر شاه چو مردید همه میر و وزیرید

بمیرید بمیرید ازین ابر برآیید                 چو زین ابر برآیید همه بدر منیرید

                       خموشید خموشید خموشی دم مرگ است

                       همه زندگی انست که خاموش نفیرید

اگه از یاد تو رفتم

اگه رفتی تو زدستم

اگه یاد دیگرونی ...

من هنوز عاشقت هستم

با وجود اینکه گفتی

دیگه قهری تا قیامت

 با تموم سادگی هام

گفتم اما به سلامت

 شاید این خوابه که دیدم

هر چه حرف از تو شنیدم

قلب ناباور من گفت

 من به عشقم....نرسیدم!

پیش از این نگفته بودی

غیر من کسی رو داری توی گریه توی شادی

سر رو شونه هاش بذاری تو رو می بخشم و هرگز دیگه یادت نمی افتم

برو زیبای عزیزم ... تو گرونی ... من چه مفتم

او نمیداند...

یکی را دوست میدارم که او هرگز نمیداند

نگاهش میکنم تا او بخواند از نگاه من

ولی افسوس صد افسوس که او هرگز نگاهم را نمیخواند

به برگ گل نوشتم من که او را دوست میدارم

ولی افسوس صد افسوس که او گل را به زلف کودکی اویخت تا مرا بگریاند

ای معشوقه ام...

یا رب دل عاشقان پر از غم نکنی

با تیر بلا قامت ما خم نکنی

ای چرخ تو را به قران قسم

یک تار از سر معشوقه ما کم نکنی

عاشق واقعی

اجل مهلت بده یارم ببینم

قدو بالای دلدارم ببینم

همان زیبا که زد اتش به جانم

درین ساعت که بیمارم ببینم

 عشق واقعي

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را                          به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت                  کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلا را
فغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهرآشوب                   چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را
ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است                         به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را
من ازآن حسن روزافزون که یوسف داشت دانستم           که عشق از پرده عصمت برون آرد زلیخا را
اگر دشنام فرمایی و گر نفرین دعا گویم                              جواب تلخ می‌زیبد لب لعل شکرخا ر
نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند                جوانان سعادتمند پند پیر دانا را
حدیث از مطرب و می گو و راز دهر کمتر جو                        که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را
غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ                  که بر نظم تو افشاند فلک عقد ثریا را

شوق پر کشیدن است در سرم قبول کن

دلشکسته ام اگر نمیپرم قبول کن

اینکه دور دور باشم از تو و نبینمت

جا نمیشود به حجم باورم قبول کن

گاه پر زدن در اسمان شعرهات را

از من از منی که یک کبوترم قبول کن

در اتاق رازهای تو سرک نمیکشم

بیش از انچه خواستی نمیپرم قبول کن

قدر یک قفس در خلوتت بهم نمیخورد

گاه نامه ای میبرم می اورم قبول کن

گفته ای که عشق ما جداست شعر مان جدا

بی تو من نه عاشقم نه شاعرم قبول کن

اب.....

وقتی اب اینقدر از کذشته از سرم

من نمی توانم از تو بگذرم قبول کن

به پایان آمد این دفتر حکایت همچنان باقی

                   به صد دفتر نشاید گفت حسب الحال مشتاقی

کتاب بالغ منی حبیبا معرضا عنی

                   ان افعل ما تری انی علی عهدی و میثاقی

نگویم نسبتی دارم به نزدیکان درگاهت

                      که خود را بر تو می​بندم به سالوسی و زراقی

اخلایی و احبابی ذروا من حبه مابی

                      مریض العشق لا یبری و لا یشکو الی الراقی

نشان عاشق آن باشد که شب با روز پیوندد

                 و را گر خواب می​گیرد نه صاحب درد عشاقی

قم املا و اسقنی کاسا و دع ما فیه مسموما

                    اما انت الذی تسقی فعین السم تریاقی

قدح چون دور ما باشد به هشیاران مجلس ده

                   مرا بگذار تا حیران بماند چشم در ساقی

سعی فی هتکی الشانی و لما یدر ماشانی

                     انا المجنون لا اعبا باحراق و اغراق

مگر شمس فلک باشد بدین فرخنده دیداری

                      مگر نفس ملک باشد بدین پاکیزه اخلاقی

لقیت الاسد فی الغابات لا تقوی علی صیدی

                      و هذا الظبی فی شیراز یسبینی باحداق

نه حسنت آخری دارد نه سعدی را سخن پایان